महात्मा गांधी म्हणजे सत्य आणि अहिंसेचे चालते-बोलते प्रतीक. ज्या माणसाने आयुष्यभर जीवहत्येला पाप मानले, त्याच गांधीजींनी एकदा तब्बल ६० कुत्र्यांना ठार मारण्याचा सल्ला दिला होता, हे ऐकून तुम्हालाही धक्का बसेल. पण या धक्कादायक निर्णयामागे एक असा विचार दडला आहे, जो गांधीजींच्या अहिंसेच्या तत्त्वज्ञानाची एक पूर्णपणे वेगळी आणि अत्यंत व्यावहारिक बाजू समोर आणतो.
ही खळबळजनक घटना आहे १९२६ सालची. अहमदाबादमधील प्रसिद्ध उद्योगपती अंबालाल साराभाई यांच्या कापड गिरणीत सुमारे ६० कुत्री पिसाळली होती. ही पिसाळलेली कुत्री माणसांच्या जीवावर उठली होती आणि परिसरात मोठी दहशत निर्माण झाली होती. या समस्येवर तोडगा काढण्यासाठी साराभाईंनी या कुत्र्यांना मारण्याचा निर्णय घेतला, पण त्यांच्यावर टीकेची झोड उठली. या धर्मसंकटात सापडलेले साराभाई थेट गांधीजींकडे पोहोचले आणि त्यांचा सल्ला मागितला.
तेव्हा गांधीजींनी जे उत्तर दिले, ते त्यांच्या अहिंसावादी प्रतिमेला छेद देणारे पण अत्यंत तर्कशुद्ध होते. गांधीजी म्हणाले, "कोणत्याही जीवाची हत्या करणे हे निःसंशय पाप आहे. पण एका पिसाळलेल्या कुत्र्याला मारणे ही 'किमान हिंसा' आहे. जर आपण त्या कुत्र्यांना मारले नाही, तर ते अनेक निरपराध माणसांचा जीव घेतील आणि ते त्याहूनही 'मोठे पाप' ठरेल."
त्यांच्या मते, अशा परिस्थितीत दोन पापांमधून 'कमी पापाची' निवड करणे हेच खरे कर्तव्य आहे. गांधीजींचा हा निर्णय म्हणजे अहिंसेचा त्याग नव्हता, तर मानवतेच्या रक्षणासाठी घेतलेला एक कठोर पण आवश्यक निर्णय होता. ही घटना दाखवून देते की गांधीजींची अहिंसा ही केवळ एक भावनिक कल्पना नव्हती, तर ती एक सखोल, व्यावहारिक आणि प्रसंगी कठोर निर्णय घेण्यास भाग पाडणारी विचारसरणी होती. हे सत्य गांधीजींच्या प्रतिमेला कमी करत नाही, तर तिला अधिक मानवी आणि तर्कसंगत बनवते.
0 टिप्पण्या